არნო ხიდირბეგიშვილი: რუსეთი თურქეთს სამხრეთ კავკასიას უთმობს

     საქინფორმის მთავარი რედაქტორის საექსპერტო ანალიზი, იქნება ეს რუსეთსაქართველოს ურთიერთობები, თუ სამხრეთ კავკასიის მოვლენები, ადრე თუ გვიან, მართლება. ეს არის ობიექტური ხედვა შიგნიდან, პროფესიონალი პოლიტოლოგის ხედ, რომელიც არ არის შეპყრობილი ფობიებით, არ ასოცირებ რომელიმე პოლიტიკურ პარტიასთან და არ არის ანგაჟირებული რაიმე გარე ძალის მიერ.

   დღეს ჩვენ კვლავ ვეკითხებით არნო ხიდირბეგიშვილს მთიანი ყარაბაღის სამხედრო კონფლიქტის შესახებ, თუმცა საბრძოლო მოქმედებები მიმდინარეობს არაღიარებული მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკის მოშორებით მდებარე ტერიტორიებზე. იმიტომ, რომ მეზობლებთან ომი მესამე ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხი საქართველოსთვის, საპარლამენტო არჩევნებსა და კორონავირუსის ეპიდემიის აფეთქებასთან ერთად:

როგორც კი სომხეთისა და აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრებმა ხელი მოაწერეს ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებას მოსკოვში, თქვენ ქართულ და უცხოურ მედიაში განაცხადე, რომ იმავე დღეს დაირღვევა, რაც მოხდა კიდეც. რის საფუძველზე გააკეთეთ მორიგი ზუსტი პროგნოზი? მაშინ გთხოვთ, ისიც გაგვიზიაროთროდის და როგორ დასრულდება ეს ომი?

როდის და როგორ დასრულდებოდა ეს ომი, გადაიზრდება ის თუ არა მეცამეტე რუსულთურქულ ან მეორე კავკასიურ ომში, აქამდე მარტო მოსკოვზე იყო დამოკიდებულიყარაბაღის კონფლიქტის დასრულების გასაღები კრემლში იმტვერებოდა მისი დაწყებიდან 28 წლის განმავლობაში. მაგრამ დღეს დიდმა ჩრდილოელმა მეზობელმა აჩვენა, რომ მისი გავლენა სამხრეთ კავკასიაში არ სცილდება გიუმრისა და ერევნის, აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის სამხედრო ბაზების პერიმეტრს. ამრიგად, რუსეთის ფედერაცია, რომელიც ყოველთვის აცხადებდა კავკასიას თავისი ეროვნული ინტერესების ზონად, დღეს აქ სტუმარია. სამხრეთელი მეზობლისაზერბაიჯანისა და საქართველოს სტრატეგიული პარტნიორი, თურქეთიგან განსხვავებით, რომელიც წყვეტს ომსა და მშვიდობის საკითხებს კავკასიაში და დემონსტრაციულად უგულებელყოფს აშშის, რუსეთისა და საფრანგეთის უკმაყოფილებას. ამრიგად, დღეს თურქეთი გახდა სამხრეთ კავკასიის მეოთხე, თანაც მთავარი ქვეყანა!

   ისტორია მეორდებარუსეთმა ან გამოჰგლეჯდა კავკასია თურქეთ, და ყოველ ჯერზე უტოვებდა საქართველოსა და სომხეთის ტერიტორიის ნაწილ, ხანაც კავკასია ტოვებდაკორონავირუსი, ეკონომიკური პრობლემები ან სამწუხარო გამოცდილება აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთშიარ ვიცი ყველა მიზეზი, მაგრამ დღეს რუსეთის ხელმძღვანელობამ გადაწყვიტა, რომ კავკასიის მართვის უნარი არ შესწევს და კვლავ დაუთმო ის თურქეთს. რა ბედი ელის საქართველოს ამის შედეგად? თუ ისტორიის მიხედვით ვიმსჯელებთ, ტრაგიკულიომი, ქართველების ხოცვა, შიმშილი, ინტერვენცია და სრული ოკუპაცია

   რაც შეეხება იმას, თუ საიდან ვიცოდი, რომ მოსკოვში ხელმწერილი ზავი ფიქცია იქნებოდა. არსაიდან! უბრალოდ, ქართველი უკეთესად იცნობს კავკასიელ ხალხებს, ვიდრე გარე დამკვირვებლები, და როგორც ქართველს, შემიძლია ერთსა და იმავე მოვლენებს როგორც სომხის, ისე აზერბაიჯანელის თვალით შევხედო. ამიტომ, ყოველთვის ვიცი, რას ვიზამდი, მათ ადგილზე რომ ვყოფილიყავი, ანუ როგორ მოიქცევიან ისინი. შეუძლებელია ეს უცხოელს ასწავლო, ეს სუბიექტური სუბსტანციაა, აქ საქმე მენტალიტეტშია, ტრადიციულ ქართულ ფასეულობებში, რომლებიც განსხვავდება ჩვენი უახლოესი მეზობლების – რუსების და თურქების ადათ-წესებისაგან, დასავლურ ფასეულობებზე რომ აღარაფერი ვთქვათ.

უკაცრავად, მაგრამ მაინც არ მჯერა, რომ რუსეთმა თურქეთის წინაშე უკან დაიხია! ომ შეძლ ხელი შეუწყოს ომის შეწყვეტას, მაგრამ ამას არ ან ვერ აკეთებს… რუსეთი შეასრულებს კოლექტიური უსაფრთხოების ხელსეკრულებით გათვალისწინებულ ვალდებულებებს და დაიცავს სომხეთს, თუ ომი სომხეთის ტერიტორიის შეეხება, ხომ ასეა? დიახ, სომხეთი ბომბავ აზერბაიჯანს, მაგრამ რუსეთი არ იცავს აზერბაიჯანს, რომელიც არ არის ОДКБ წევრი. რუსეთმა არ აღიარა მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკა, სომხეთის მსგავსად, ამიტომაც არ დაიცავს მას. ხოლო თუ სომხეთისა და აზერბაიჯანისგან მანდატს მიიღებს, მაში იქ რუს სამშვიდობოებს შეიყვან. კიდევ რა უნდა ქნას რუსეთმა, მაგრამ არ აკეთებს?

სომეხი და აზერბაიჯანელი ხალხები ჩვენთვის უცხო არ არიან, ჩვენ მეგობარი ხალხებია, ჩვენ პატივს ვცემთ მილიონობით სომეხსა და აზერბაიჯანელს, რომლებიც ცხოვრობენ რუსეთში!”, ”ქართველი ხალხი ჩვენთვის ახლობელი ხალხია, რომელიც ჩვენ გვიყვარს!,ეს არის რუსეთის ფედერაციის პრეზიდეენტის ვ. პუტინის ფრაზები. მაგრამ როდესაც ახლობელები და მეგობრები ერთმანეთს ხოცავენ, განა საჭიროა მანდატი ჩასარევა?! განა ყარაბაღი სირია და აუცილებელია ასადისგან მოწვევა?! ხომ უნდა არსებობდეს განსხვავება რუსეთის არმიასა და ვაგნერის კერძო სამხედრო კომპანიის შორის?! მაშ ვისგან მიიღო რუსეთმა მოწვევა 2008 წლის აგვისტოში, ოცა ოსებს ქართველებისგან იცავდა? ნუთუ მართლა თავად სააკაშვილისგან, როგორც ეს ყველას სჯერა საქართველოში?! ხოლო თუ ის იცავდა მხოლოდ თავის სამშვიდობოებს, რაში დასჭირდა თვითგამოცხადებული რესპუბლიკების აღიარება?! სერბეთი და უკრაინა, აფხაზეთი და სამხრეთ ოსეთი, სირია და ყარაბაღიხომ უნდა არსებობდეს ერთიანი სტანდარტი?! სააკაშვილი რომ წათრეულიყოჩვენ შევრიგდებოდით და უწინდელზე უკეთ ვიცხოვრებდით, ახლა კი როგორ გადავაბიჯოთ ამდამოუკიდებლობა“?!

– ეს სრულიად ახალი ხედვაა, ბატონო არნო! პირველად მესმის ეს სიმართლე, ადრე არავისგან გამიგია…

– აგიხსნით, თუ რაშია საქმე. მოსკოვში დიდი ხანია ჩამოყალიბდა მცდარი აზრი იმის შესახებ, რომ კავკასიაში კონფლიქტების მოგვარების საუკეთესო გზა არის მათიგაყინვა”. აქაოდა, დრო მკურნალიაო, შეეგუებიან. მოსკოვი უდავოდ ნანობს, რომ 2008 წელს სააკაშვილის პროვოკაციას წამოეგო და ქართულ-ოსური კონფლიქტი „გაალღო“. შეიძლება სხვა ადგილას ასეა, მაგრამ სამხრეთ კავკასიაში ”გაყინული” კონფლიქტების ფორმულა არ მუშაობს, რისი მაგალითიც აფხაზეთი, სამხრეთ ოსეთი და ყარაბაღია. საქართველოს ამჟამინდელი ხელისუფლების პოზიციის წყალობით, აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის კონფლიქტები ჯერ არ “გამლღვარა“, ყარაბაღის კონფლიქტისგან განსხვავებით.

ეთნიკური კონფლიქტები კავკასიაში კი არ უნდა გაიყინოს, არამედ უნდა მოგვარდესგულმოდგინედ უნდა ჩავუღრმავდე ყველა დეტალს, გადავწყვიტოთ ადგილზე, გადაწყვიტო სანდო, ყველა მხარითვის მისაღებმა ადამიანებმა, რომლებიც ამ უფლებას თავიანთი განვლილი ცხოვრებითა და საქმიანობით მსახურებენ! რუსეთი აზერბაიჯანს ამ კონფლიქტის მოგვარებას ოც წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ჰპირდებოდა, მაგრამ „რატომღაც ვერ მოიცალა”… ბაქო კი მოთმინებით ელოდა, რადგან აქ საქმე მხოლოდ ავლაბრისხელა ყარაბაღს კი არ ეხება, არამედ “ყარაბაღის არმიის” მიერ აზერბაიჯანის 7 ოკუპირებულ რაიონს. და რა ოგვცაგაყინულმაათწლეულებმა?! რულებით არაფერი! ორმხრივი წყენა, როგორც იყო, ისევე დარჩა, აზერბაიჯანელებ იოტისოდენდაც არ შეეგუენ ტერიტორიების დაკარგვას და შეიარაღდნენ, ხოლო სომხებმა, რუსეთის იმედით, უდარდელად შიდა გარჩევებით იყვნენ დაკავებულნი… შედეგები, როგორც დღეს ვხედავთ,    ტრაგიკულია.

   12 ლის განმავლობაში საქართველოში იგივე ხდებაბოერდერიზაციადა გლეხების დაკავება, რომლებიც ჯერ კიდევ გუშინ თავიანთ კუთვნილ ბოსტანში შებორიალდნენ ქართველები, აფხაზები და ოსები, როგორც იყვნენ უბრად, ისევე დარჩნენ, ლტოლვილები ისე იხოცებიან, რომ მშობლიურ სახლებსა და საფლავებ ვერ ნახულობენ. ხოლო ახალგაზრდა თაობა არ იცნობს ერთმანეთ და გაიზარდა ერთმანეთისადმი სიძულვილი კომპლექსით! ეს გასაკვირი არ არის, რადგან კავკასიელისთვის მკვლელზე უარესია ის, ვინც მშობლების საფლავის მონახულების, მშობლიური კერის კედლებისთვის კოცნ საშუალებას არ აძლევს! ამ ტკივილით ცხოვრება აუტანელია, ჩვენი დასავლელი მეგობრები ამას ვერ გაიგებენ, ქართველების ადგილას თავს ვერ წარმოიდგენენ

და მაინც, როგორ უნდა დაეხმარა რუსეთ ყარაბაღის კონფლიქტის მოგვარებაში?

აქამდე რუსეთი ყოველთვის იყო ურთიერთმისაღები არბიტრი სომხეთისთვისაც და აზერბაიჯანისთვისაც, თუმცა ფორმალურად ის ისევეა მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარე, როგორც აშშ და საფრანგეთი. ბოლო ომმა დაამტკიცა, რომ აშშ და საფრანგეთი არ ჩაერევიან კავკასიის მოვლენებში, რაც მათთვის დელიკატური და არამომგებიანი საქმეა. შეიძლება თუ არა თურქეთის ჩარევა ნატოს ჩარევად ჩაითვალოს? არა, მიუხედავად იმისა, რომ ის ალიანსის წევრია. ამიტომ, რუსეთს დიდი ხნის წინ შეეძლო დაეწყო მშვიდობი დამყარების რთული პროცესი, გამხდარიყო მისი გარანტი, იგივე ითქმის აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთზე. სინამდვილეში, ამაზე ლაპარაკობს ალიევი დღეს – სომხებისა და აზერბაიჯანელების მშვიდობიანი თანაცხოვრების უზრუნველყოფაზე, მე დავამატებ – ქართველებისა და აფხაზების, ქართველებისა და ოსების.

ჩვენ არ შეგვიცვლია დამოკიდებულება ყარაბაღში მცხოვრები სომხებისადმი. აზერბაიჯანი მრავალეროვანი ქვეყანაა, ათასობით სომეხი ცხოვრობს ბაქოსა და აზერბაიჯანის სხვა კუთხეებში. ისინი ჩვენი მოქალაქეებიც არიან, ეს ძალას გვმატებს. დაე, ნუ ღელვებე, ისინი უკეთესად, უფრო უსაფრთხოდ იცხოვრებენ. ჩვენ იქ შევქმნით ინფრასტრუქტურას, სამუშაო ადგილებსჩვენ არ ვართ სომეხი ხალხის მტრები, ნებისმიერი ომი მშვიდობით მთავრდება”, – განაცხადა ალიევმა თურქულ HaberTurk ტელეარხთან ინტერვიუში.

არაჩვეულებრივი სიტყვები! ოღონდ შეძლებდა კი რუსეთი სამშვიდობო მისიის ყოველდღიურად შესრულებას, რადგან იქ საქმე ეხება არა მხარეების გაშველებას, არ სამხედრო, არამედ პოლიციის ფუნქციას?

– Step by step, განა არსებობს სხვა ალტერნატივა?! ომის ყოველ დღე, მშვიდობიან მოსახლეობის ყოველი მსხვერპლი ზრდის უფსკრულs სომხებსა და აზერბაიჯანელებს შორის, აღვივებს სიძულვილს და შურისძიების წყურვილს, რაც შვიდობას სულ უფრო და უფრო აშორებს! არ შეიძლება ერთი მხრივ გქონდეს იმპერიული ამბიციები, მეორეს მხრივ კი იზარმაც! თანამედროვე რუსი ჩინოვნიკი ზარმაცია, მეფის ჩინოვნიკისგან განსხვავებით, რომელმაც მთელი კავკასია რუქებსა და აღწერებში დოკუმენტურად მოაქცია. თანაც, კორონავირუსმა იფეთქა – ჩვენთვის ვის სცხელა?! საქართველოს, სომხეთსა და აზერბაიჯანს მხოლოდ პანდემიის შემდეგ გაიხსენებენ, როდესაც დასასვენებლად გაემგზავრებიან, ანუ არც თუ ახლო მომავალში…

შედეგად, რუსეთი ყარაბაღში ომის ყოველ დღე უფრო მეტს კარგავს, ვიდრე სომხეთი და აზერბაიჯანიკარგავს მთელ სამხრეთ კავკასია! საბოლოოდ, სომხები და აზერბაიჯანელები ბოლოსდაბოლოს შერიგდებიან, ისევე როგორც ქართველებიაფხაზებთან და ოსებთან, აი რუსეთი კი განზე დარჩება! რუსეთის უმოქმედობამ დღეს შედეგად გამოიღო ის, რომ აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ოფიციალურად ცნო თურქეთი სამხრეთ კავკასიის მთავარ არბიტრ! ბოლო წლების ისტორიამ აჩვენა, რომ თურქეთის გარეშე რეგიონში არცერთ საკითხიარ წყდება, ამიტომ ბაქო ღიად გამოხატავს თავის პოზიციას კონფლიქტის მოგვარებაში მის ჩართვასთან დაკავშირებით. თურქეთის მონაწილეობა მთიან ყარაბაღის კონფლიქტში მნიშვნელოვნად დააჩქარებს მის დასრულებას“, – განაცხადა ილჰამ ალიევმა თურქულ ტელეარხ NTV- სთვის მიცემულ ინტერვიუში. სხვათა შორის, აზერბაიჯანის მთავარი იარაღი სამხედრო ტექნიკა კი არა, პრეზიდენტი ალიევია – ძალიან ძლიერი პოლიტიკოსი, რომლის ბადალსაც პოსტსაბჭოთა სივრცეში ვერ დავასახელებ.

ესაუბრა მაია ჯავახიშვილ, საქინფორმი
2020 წლის 20 ოქტომბერი
საქართველო, თბილისი