არნო ხიდირბეგიშვილი: “ხიდი არსაით...”

(პუბლიკაცია დაწერილია საინფორმაციო–ანალიტიკური სააგენტო „საქინფორმის“ გენერალური დირექტორის არნო ხიდირბეგიშვილის მიერ, კუნძულ როდოსზე 2010 წლის 7–11 ოქტომბერს გამართული მსოფლიო საზოგადოებრივი ფორუმის „ცივილიზაციათა დიალოგი“ VIII სესიიდან დაბრუნების შემდეგ, რომელიც მიეძღვნა მსოფლიო განვითრების პოსტკრიზისული მოდელების არჩევანზე საზოგადოებრივი კონტროლის ინსტიტუტების შექმნას, ცივილიზაციათა რელიგიათშორისი და კულტურათშორისი დიალოგის გაღრმავებაში თანამშრომლობის ფასეულობებს, გლობალური პროგრამების გადასაწყვეტად ეფექტიანი დემოკრატიული საშუალებების განხილვას, სადაც იგი №4 სექციის „დიალოგის სივრცეში კულტურათა ურთიერთგამოვლენა“ მუშაობაში მონაწილეობდა და №5 მრგვალი მაგიდის „ისტორიული მემკვიდრეობა ცივილიზაციათა დიალოგში“ ფარგლებში სიტყვით გამოვიდა.)

ხიდებზე ლაპარაკი მიყვარს და ამას თავისი მიზეზები აქვს. ჯერ ერთი, რომ ეს ძალიან კეთილი სიტყვაა, ხიდი ხომ საპირისპირო ნაპირებს აერთებს და ხალხს ურთიერთობის საშუალებას აძლევს. მეორეც, ჩემი გვარი - ხიდირბეგიშვილი წარმოდგება ქართული სიტყვისგან «ხიდი» და, რაც მთავარია, მე პირმშო ვარ ღვთისმშობლის წილხვედრი საქართველოსი, რომელსაც თავად უფალმა ევროპასა და აზიას შორის ხიდის ფუნქცია დააკისრა.

გეოგრაფიულად გზაგასაყარზე მდებარე  კავკასიის ცენტრალური სახელმწიფო საუკუნეების განმავლობაში ასრულებდა კომუნიკაციურ-საშუამავლო როლს და ზეცით მონიჭებულ დანიშნულებას ამართლებდა: აქ გადიოდა აბრეშუმის დიდი გზა - ტრანსევრაზიული მაგისტრალის საქარავნო გზათაგან ერთი, რომელიც აღმოსავლეთ და დასავლეთ ცივილიზაციებს აერთიანებდა და დიდ როლს ასრულებდა ჩინეთის, სპარსეთის, ინდოეთის, აზიის, შორეული აღმოსავლეთის, კავკასიისა და ხმელთაშუაზღვისპირეთის ხალხებისა და ეთნოსების პოლიტიკური, სულიერი, კულტურული და ეკონომიკური კავშირების განვითარებაში.

ვაჭრების გარდა, საქართველოში ჩამოდიოდნენ სახელგანთქმული მოგზაურები და მეცნიერები. აქ ქმნიდნენ თავიანთ ნაწარმოებებს დიდი მუსიკოსები, პოეტები და მხატვრები მსოფლიოს ყველა კუთხიდან. სხვადასხვა კულტურის სინთეზმა მრავალნაციონალური საქართველოს ბრენდისა და დედაქალაქის - თბილისის განუმეორებელი არქიტექტურა და კოლორიტი შექმნა. აქ საუკუნეების განმავლობაში გვერდიგვერდ დგას ქართული მართლმადიდებლური ტაძარი, სომხური გრიგორიანული ეკლესია, კათოლიკური ტაძარი, ებრაული სინაგოგა და მუსლიმანური მეჩეთი. სატრანზიტო ქვეყნის როლი, სატრანსპორტო და კულტურულ-ჰუმანიტარული თვალსაზრისითაც, ადგილობრივ ეთნოსებსა და ავტოქტონურ მოსახლეობას კი არ ავიწროებდა, არამედ პირიქით, ხელს უწყობდა ქართული და მასთან შეხებაში მყოფი კულტურების ურთიერთგამდიდრებას, სხვადასხვა ინოვაციის დიფუზიას.

თუმცა, გეოპოლიტიკური მიმზიდველობის გამო, საქართველო ხშირად ხდებოდა გამაპარტახებელი შემოსევების სამიზნე და დიდ ხნით კარგავდა თავის ისედაც «მყიფე» სახელმწიფოებრიობას, სანამ მე-18 საუკუნის ბოლოს ქართლ-კახეთის მეფემ ერეკლე II-მ რუსეთის უმაღლესი ხელისუფლებისა და მისი მფარველობის აღიარების თაობაზე ხელშეკრულება არ დადო. გეორგიევსკის ტრაქტატი იქცა ხიდად, რომელზეც ორი საუკუნის განმავლობაში ერთმანეთთან მიმოდიოდნენ საქართველოსა და რუსეთის ხალხები, იზიარებდნენ დარდსა და სიხარულს, ქმნიდნენ ოჯახებს, ზრდიდნენ შვილებს და იცავდნენ სამშობლოს. მაგრამ XXI საუკუნის დასაწყისში ქვის ძველი ხიდი, ორი საუკუნე რომ საიმედოდ აკავშირებდა ჭაღარა მთების ქვეყანას თვალუწვდენელი ველების ქვეყანასთან, არ ააფეთქეს და მის სანაცვლოდ, სახელდახელოდ, თითქოსდა საბავშვო კონსტრუქტორის პლასტმასის დეტალებისგან, იწყეს შენება ხიდისა... არსაით!

საქართველოში ხელისუფლების სათავეში მოვიდნენ ძალები, რომლებმაც იკისრეს ავანტიურულ-უტოპიური მისია _ ნაციის კულტურული კოდის შეცვლა და სახელმწიფოს განვითარების სტრატეგიული ვექტორის 180 გრადუსით შებრუნება და საქართველო დასავლური, ანგლო-ამერიკული ცივილიზაციის პატარა კუნძულად - ჯორჯიად აქციეს, რის შემდეგაც, პოლიტიკური კონიუნქტურის საამებლად და კონკრეტული პოლიტდილეტანტების კონტრპროდუქტიული პოლიტიკის შედეგად, კულტურული ტრანზიტი საქართველოში შეწყდა და მთლიანად დაუთმო ადგილი მარტოდენ სატრანსპორტო შემადგენელს - «სატრანსპორტო დერეფანს,» და ისიც მხოლოდ რჩეულებისთვის...

თუმცა ბუნებრივ-ისტორიული ცივილიზაციის წიაღიდან სამოქალაქო საზოგადოების ნებისმიერი ხელოვნური მოწყვეტა შეუქცევად შედეგებს იწვევს: კულტურული სინთეზის თვალსაზრისით, უნიკალური საქართველო, მდიდარი მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციების ქვეყანა დღეს ტრომბით დახშულ სისხლძარღვს წააგავს. ყოფა-ცხოვრებიდან ერთაშორის ურთიერთობის ენის (რუსულის) საყოველთაო გაძევებამ და ინგლისურით ჩანაცვლებამ კულტურული დიალოგისა და ურთიერთგამდიდრების პროცესი (ქართული კულტურისა - კავკასიის რეგიონის ყველა კულტურასა და პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნებთან) ხელოვნურად შეწყვიტა, რამაც ჰუმანიტარული «ინფარქტი» გამოიწვია: ქვეყნიდან დაიწყო როგორც არაქართული მოსახლეობის მასობრივი ემიგრაცია (მაგალითად, ერთ დროს ყველაზე წარმომადგენლობითი და კულტურულად ინტეგრირებული ასიათასიანი ბერძნული დიასპორიდან დღეს 2 ათასზე ცოტა მეტი წარმომადგენელი დარჩა), ასევე ძიეული ქართველი მოსახლეობის მასობრივი შემცირება გამოიწვია (უმთავრესად, მისი ყველაზე ნიჭიერი და ენერგიული ნაწილისა), რომელიც საზღვარგარეთ ლუკმაპურის საშოვნელად გადაიხვეწა (რუსეთში, აშშ-ში, საფრანგეთში, გერმანიაში, თურქეთში, საბერძნეთში, ავსტრალიასა და სხვ.) და იქ მუდმივ მოსახლედ დარჩა.

ახალი ცოდნითა და ტექნოლოგიებით ბუნებრივად გამდიდრებას, ევროპული ქვეყნებისა და აშშ-ის საუკეთესო გამოცდილების გაზიარებასა და ამავე დროს, მეზობელ დიდ სახელმწიფოსთან ნაყოფიერი თანამშრომლობის გაგრძელებას ევოლუციური პროცესების ტოტალურად პოლიტიზება ვამჯობინეთ და კონფლიქტურად დავუპირისპირეთ ისინი რუსეთთან ისტორიულ კავშირებს, თითქოსდა ეს სავსებით შეუთავსებელი და ურთიერთგამომრიცხავი იყო! სანაცვლოდ კი მივიღებთ... არაფერს...

 რადგან, ესაა ხიდი არსაით!

და აი, უკვე რუსი საზოგადოება ვეღარ ხედავს (და არცთუ უსაფუძვლოდ!) საქართველოსთან დიალოგის გაგრძელების აუცილებლობას, იქ მიივიწყეს (ხოლო ახალგაზრდა თაობამ, უბრალოდ, არ იცის!) წარსული მეგობრობისა და ჩვენს ხალხთა და კულტურათა ურთიერთგამდიდრების შესახებ. დიახ, არა ბრმა მიბაძვის, არამედ  ორი მეზობელი მართლმადიდებელი ხალხის კულტურათა ორგანული ურთიერთგამდიდრების, რადგან ქართველ ხალხს არასოდეს ეგულებოდა და არც მომავალში ეყოლება სულიერად რუსზე უფრო ახლოს მდგომი ხალხი.

საქართველოში წარსულს ჰბარდება სხვა ტრადიციაც - ტოლერანტობა და სულ უფრო ხშირად გვახსენებენ, რომ ეს მარტოდენ მოწყალე შემწყნარებლობა იყო და არა სიყვარული და გულწრფელი პატივისცემა სხვა ეროვნების მოძმის მიმართ, ოდესღაც რომ ჩამოვიდა საქართველოში, რომელიც მისთვის მეორე სამშობლოდ იქცა.

ჩვენ მეთოდურად გვაიძულებენ იმ ყველაფრის დავიწყებას, რაც ოდითგან გვაერთიანებს - ცდილობენ, დაგვავიწყონ ჩვენი საერთო, დიადი გამარჯვება დიდ სამამულო ომში; საბჭოთა კავშირის პერიოდში საქართველოს შვილთა წვლილი დიად აღმშენებლობაში; ის, თუ როგორ იღვწოდნენ რუსი და ქართველი ლიკვიდატორები ერთმანეთის მხარდამხარ ჩერნობილის ატომური ელექტროსადგურის ავარიის სალიკვიდაციოდ, და სომხეთში სპიტაკის მიწისძვრის შემდეგ ჩვენი მაშველები პირველები რომ მივიდნენ დახმარების აღმოსაჩენად.

კულტურული არეალის შეცვლის მცდელობებმა და ისტორიის ფალსიფიკაციამ - ახალი პოლიტიკური პროექტის შესატყვისად მისი გადაწერის მცდელობებმა დღეს კატასტროფამდე მიგვიყვანა: საქართველო გაუუცხოვდა არა მარტო მეზობელს (რუსებს), არამედ თავის მოქალაქეებსაც - აფხაზებსა და ოსებს, უახლოეს ეთნოსებს, რომლებიც ქართველი ხალხის მიერ უახლოეს წარსულში ქართველი ერის შემადგენელი ეთნოსების თანასწორად აღიქმებოდა, ისეთივედ, როგორიც იყო, მაგალითად, კახური, ქართლური ანდა მეგრული. ჩვენს ხალხებს შორის ბუნებრივი დიალოგის დარღვევამ, ერთიანი საინფორმაციო სივრცის არარსებობამ რეგრესსა და სეგრეგაციამდე მიგვიყვანა: საქართველოში დღეს არ არსებობს რუსულენოვანი მედია, გარდა თვეში ორიოდეჯერ «სასაცილო» ტირაჟებით გამოცემული თითო-ოროლა გაზეთისა. განა სასაცილო არაა დღეს, XXI საუკუნეში, ტელეარხების გათიშვა ისე, როგორც ჰიტლერული გერმანია ბლოკავდა «ინფორმბიუროს» ცნობებს?! არადა, 08.08.08 ტრაგედიის შემდეგ ჩვენთან დღემდე დაბლოკილია ყველა რუსული ტელეარხი, რომელთა ბადეშიც საინფორმაციო ტელეგადაცემებია.

დღეს საქართველო თვითმყოფადობას კარგავს და მხოლოდ გლობალიზაციის იმპორტირებას ახდენს, სანაცვლოდ კი მსოფლიოში არაფრის ექსპორტირებას არ ეწევა - არც კულტურული, არც სამრეწველო და არც სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციისა. ისტორიულად აგრარული ქვეყანა, რომელსაც ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტის წარმოების უნარი შესწევს, კვების პროდუქტებს დღეს ირანისგან, თურქეთისა და ჩინეთისგან იძენს. თუმცა, არა, საზღვარგარეთ ჩვენი საუკეთესო შვილების, იაფი მუშახელისა და ჯართის ექსპორტირებას ვახდენთ, რომელიც სსრკ-ის ხანაში აგებული და ამჟამად გაძარცული ფაბრიკა-ქარხნებიდან მოგვაქვს.

არადა, გლობალიზაცია ცივილიზაციის მტერი არ უნდა იყოს, პირიქით! სიბრიყვეა, უარვყოთ ყველა შესაძლებლობა, რომელთაც ის გვანიჭებს - რად ღირს თუნდაც ინტერნეტი. თუმცა ეს შესაძლებლობანი ცივილიზაციებმა და ხალხებმა თავიანთი ეროვნულობის, თვითმყოფადობის, უნიკალურ-განუმეორებლობის დასავიწყებლად კი არა, მსოფლიო მასშტაბით ამის პროპაგანდისთვის უნდა გამოიყენონ იმავე თანამედროვე ტექნოლოგიებისა და ინტერნეტის მეშვეობით. აი მარტო მაშინ ეს - წარმატებული საზოგადოება, წარმატებული ხელისუფლება და შემდგარი სახელმწიფოა! და, რაც უფრო ძველია ცივილიზაცია და ეთნოსი, მით მეტი პასუხისმგებლობა აკისრია თავისი კულტურული ფასეულობების შენარჩუნებაში.

მაგრამ ეროვნულსა და გლობალურს შორის ორგანული ბალანსის დასარეგულირებლად ყველა საზოგადოებაში უნდა არსებობდეს კონტროლის მექნიზმი, რაც საქართველოში არ არსებობს. მრწამსი?! დიახ, ქართული სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია ერთ-ერთი ასეთი მექანიზმი უნდა იყოს, მაგრამ... შეიძლება ააგო უამრავი ტაძარი, მაგრამ, თუკი იქ არ დაივანებს სულიწმინდა, არ შეიქმნება ღვთის სახლის ატმოსაფერო, ისინი, უბრალოდ, ღირსშესანიშნაობად, ერთგვარ ეთნოგრაფიულ მუზეუმად დარჩება სტუმრებისა და ტურისტებისთვის. რეალობას აზრი უნდა შესძინო, იცხოვრო და იმოქმედო ისტორიული, ეროვნული და რელიგიური ტრადიციების შესაბამისად და არა მარტოდენ იქადაგო ეს ყველაფერი მაღალი ტრიბუნებიდან, ჩაიწერო პოლიტიკური ქულების ჩასაწერად და დიდ სუფრაზე სადღეგრძელო შესვა, რითაც ბევრი ჩვენგანი სცოდავს და ფარისევლობს!

შეგნება იმისა, რომ მტრობის ხანა წარსულს ჩაბარდა და მეგობრობის ჟამი დადგა, სამწუხაროდ, ჯერ კიდევ არ არსებობს საქართველოში, ისევე, როგორც ბევრ სხვა ქვეყანაში. ცალკე მყოფი ვერც ერთი სახელმწიფო და საზოგადოება ვერ გაუმკლავდება დროის ეკოლოგიურსა და ეკონომიკურ გამოწვევებს, ეპიდემიებს, ტერორიზმს, ექსტრემიზმს, ნარკომანიასა და ნარკოტრაფიკს. ეს პრობლემები არ ცნობენ სახელმწიფო საზღვრებს, ისინი საერთოა და, როცა ხელისუფლება მათ წინაშე ბანკროტია და ვერ პოულობს ადექვატურ პასუხებს, ხშირად მიმართავს ყველაზე უარეს გამოსავალს _ აგრესიას, ომებს, შიდა შუღლსა და მტრობას, გადარჩენის, მატერიალური სიმდიდრეების, ტერიტორიებისა და გავლენის სფეროების გადანაწილების, ეთნო-კულტურული ბალანსის შეცვლის მიზნით. ეს ყველაფერი ხდება იქ, სადაც ეკონომიკური, პოლიტიკური, კულტურული კრიზისია, ხოლო იმ საზოგადოებაში, სადაც დაცულია ადამიანის შრომის, განათლების, ჯანდაცვის, რელიგიური და პოლიტიკური, ნაციონალურ უმცირესობათა უფლებები, ხალხი არ შეიარაღდება, რომელ ერსა და ცივილიზაციასაც არ უნდა მიეკუთვნებოდეს იგი. რადგან ამქვეყნად არსებობს ორად-ორი ერი: ჭკვიანებისა და ბრიყვების, და არ არსებობს კარგი ან ცუდი ხალხი, არიან კარგი და ცუდი მმართველები...

P.S. თუ საქართველო უახლოეს ხანში არ დაიბრუნებს მის წილხვედრ როლს (რომელზეც ზემოთაც ვისაუბრეთ), არ აღადგენს ხიდს რუსეთთან (ჰუმანიტარულს, პოლიტიკურს, კულტურულს, ეკონომიკურს), არ დააბრუნებს ერთიან ოჯახში მოძმე ხალხებს _ ოსებსა და აფხაზებს და მათთვის სასურველი არ გახდება, არ დააბრუნებს დევნილებს სახლებში, არ გახსნის უმაქნის შიდა საზღვრებსა და გზებს (საავტომობილოს, სარკინიგზოსა და საჰაეროს), არ მოხსნის ათასგვარ საბაჟო შეზღუდვას და არ გახდება ეკონომიკურად მიმზიდველი ყველასთვის, ის კვალაც გადაშენების პირას აღმოჩნდება (ვიმედოვნებ, რომ მხოლოდ კულტურული და არა - ფიზიკური), როგორც ეს ემართებოდა ქართველებზე გაცილებით მრავალრიცხოვან და უძველეს ხალხებს... დაე, ჩემი სევდიანი სიტყვები გაფრთხილებად იქცეს ყველასთვის, ვინც დღეს თავისი ეროვნული ფესვების დავიწყებას, მენტალობის შეცვლასა და ერის კულტურული «კოდით» თამაშს ლამობს, რომელიც, როგორც ცნობილია, სამ ბოძს – ენას, მამულსა და სარწმუნოებას ემყარება.

    www.saqinform.ge